Fundacja Instytut Myśli Józefa Tischnera

Fundacja „Instytut Myśli Józefa Tischnera” założona przez Jego uczniów i przyjaciół stawia sobie za cel ochronę i upowszechnianie intelektualnego dorobku ks. prof. Józefa Tischnera oraz twórczą kontynuację najważniejszych wątków Jego filozofii.

W Instytucie powstaje Archiwum gromadzące filozoficzną, duszpasterską, literacką oraz publicystyczną spuściznę ks. Józefa Tischnera (zarówno pisaną, jak i zarejestrowaną na taśmach magnetofonowych i filmowych) a także teksty innych autorów poświęcone Jego twórczości i nią zainspirowane.

Instytut, inspirowany myślą swojego Patrona, prowadzi szereg badań i studiów w dziedzinach bliskich działalności księdza Profesora, zwłaszcza w filozoficznej refleksji nad doświadczeniem dialogu w życiu publicznym oraz idei solidarności i godności człowieka. 

Od 2003 roku Instytut Myśli Józefa Tischnera gromadzi i upowszechnia intelektualny dorobek swojego Patrona. Poprzez działalność wydawniczą, naukową i dydaktyczną staramy się w „duchu tischnerowskim” podejmować najbardziej istotne kwestie etyczne i społeczne. Jako instytucja non profit działalność swą opieramy na grantach celowych oraz na darowiznach 1% podatku, które finansują bieżące funkcjonowanie Instytutu. Niestety te ostatnie środki okazują się niewystarczające. Grozi nam perspektywa znacznego ograniczenia działalności. Tylko pomoc osób, którym bliska jest misja naszego Instytutu, pozwoli dalej realizować nasze projekty i plany.

Misja

Celem Instytutu jest gromadzenie i upowszechnianie intelektualnego dorobku naszego patrona. Zadanie to jest szczególnie istotne dziś, gdy myśl Tischnera jest nie tylko przedmiotem filozoficznych analiz, ale także - a może przede wszystkim - źródłem inspiracji dla tych wszystkich, którym myślenie w "duchu tischnerowskim" jest szczególnie bliskie.

Archiwum

W Instytucie działa archiwum, w którym gromadzimy wszelkie materiały i dokumenty, jakie pozostawił ks. Tischner. Szczególny nacisk kładziemy na pozycje dotychczas niepublikowane. Archiwalia dostępne są w bazie elektronicznej, która umożliwia dostęp do informacji o zbiorach archiwum za pośrednictwem Internetu.

W roku 2018 archiwum kontynuowało prace rozpoczęte w latach 2016-2017. Udało się znacznie poszerzyć zasoby archiwalno–biblioteczne; pozyskano do skopiowania m.in. nieznane dotąd rozdziały książki „Inny”, pisanej przez ks. Tischnera pod koniec życia,
a także rękopis zawierający plan tej książki. Skopiowano też kolejną partię archiwaliów udostępnionych przez rodzinę ks. Tischnera, wśród nich maszynopisy niepublikowanych dotąd artykułów (niektóre z odręcznymi poprawkami autora). Zakupiono kolejne książki ks. Józefa Tischnera, których brakowało w zbiorach; obecnie w bibliotece podręcznej znajdują się po 2 egzemplarze niemal wszystkich tytułów, a dodatkowe egzemplarze przechowywane są na zapleczu. Dzięki temu zarówno osoby związane z IMJT, jak i inne zainteresowane dziełem autora „Etyki solidarności” mogą bez problemu wypożyczyć książki potrzebne im do pracy. Do elektronicznego katalogu biblioteki podręcznej wciągnięto przeszło 150 kolejnych tytułów, w tym również książki poświęcone ks. Tischnerowi oraz teksty źródłowe i opracowania z filozofii i innych dziedzin. Książki te zostały częściowo zakupione przez IMJT, a częściowo pozyskane drogą darowizn. Zdigitalizowano ponadto kilkadziesiąt artykułów ks. Tischnera, trzy trudno dostępne książki jego autorstwa („Polska jest Ojczyzną”, „Idzie o honor”, „Boski młyn”) oraz skrypt „Filozofia poznania”. Przygotowano też materiały archiwalne do publikacji IV tomu „Dzieł zebranych”, zatytułowanego „Filozofia człowieka. Wykłady”.
 

Działalność wydawnicza

W 2005 roku Instytut rozpoczął działalność wydawniczą. Jej owocem jest seria Drogi myślenia, która w kolejnych publikacjach prezentuje filozoficzne dokonania naszego środowiska. Instytut wydaje także Dzieła zebrane Józefa Tischnera. 

Serię otworzył tom Studia z filozofii świadomości (2006), zawierający nigdy niepublikowane wcześniej prace Tischnera, rozprawę doktorską i habilitacyjną. Prezentował on początki jego samodzielnej filozofii, a samego autora – jako akademickiego filozofa posługującego się precyzyjnym, analitycznym językiem wypracowanym w fenomenologicznej szkole Husserla i Ingardena.

Kolejne pozycje serii to tom II – Etyka i Historia (2008) oraz tom III – Współczesna filozofia ludzkiego dramatu (2012). Pierwszy z nich zawierał zapis wykładów, które Tischner wygłaszał w latach 1981-1983 na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, drugi – zapis wykładu w roku akademickim 1982/1983 na Wydziale Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie.

Najnowszy, opublikowany w 2019 roku, tom IV serii – Filozofia człowieka. Wykłady pozwala czytelnikowi zapoznać się z cyklem wykładów dotyczącym kwestii z perspektywy samego Tischnera – skądinąd autora Sporu o istnienie człowieka –  najważniejszych. Dzięki „benedyktyńskiej” pracy redaktorów – naocznych świadków tych wykładów – udało się, w oparciu o zachowane nagrania i notatki, niemal w całości zrekonstruować wykład wygłaszany przez Tischnera na Wydziale Filozofii Papieskiej Akademii Teologicznej w roku akademickim 1983/1984. Tom uzupełniają dwa skrypty z roku 1982 oraz z 1986. Ci, którzy znają i cenią Tischnera z innych publikacji otrzymali szansę zapoznania się żywym obrazem kształtowania się jego filozoficznego warsztatu, towarzyszenia jego intelektualnym poszukiwaniom i fascynacjom, a także posmakowania jego wyjątkowego talentu dydaktycznego i mistrzowskiego panowania nad myślą i słowem, które sprawiały, że jego wykłady po dziś dzień otoczone są
w Krakowie legendą. 

Publicystyczna działalność autora Nieszczęsnego daru wolności po 1989 roku przysłoniła w potocznym odbiorze wagę i głębię jego filozofii. Seria wydawnicza Józef Tischner. Dzieła zebrane przywraca właściwe proporcje, starając się ocalić i przywrócić dla polskiego życia intelektualnego zapomniany skarb Tischnerowskiej myśli.
 

Prace badawczo-rozwojowe i popularyzatorskie z dziedziny filozofii

Stałym elementem działalności Instytutu są otwarte wykłady, seminaria i dyskusje. Tradycją stały się także coroczne seminaria w rodzinnej miejscowości ks. Tischnera - Łopusznej. Od momentu powstania współorganizujemy odbywające się w Krakowie Dni Tischnerowskie, a w roku 2011 byliśmy ich głównym organizatorem. W miarę możliwości wspieramy także rozmaite wartościowe inicjatywy i przedsięwzięcia innych organizacji społecznych, których misja wydaje się nam bliska.

Od 1 września 2016 w ramach grantu NPRH MNiSW Instytut rozpoczął realizację projektu „Józef Tischner - polska filozofia wolności a myśl europejska. Integralne badania nad filozoficzną spuścizną Józefa Tischnera oraz jej wielowymiarowym potencjałem eksploracyjnym i hermeneutycznym wobec głównych intelektualnych wyzwań współczesności". W jego ramach w 2016 roku prace rozpoczęły 3 zespoły badawcze (Tischnerowska filozofia człowieka, myślenie religijne Tischnera, myślenie polityczne Tischnera), spotykając się na regularnych seminariach w Instytucie.

Od 1 sierpnia 2016 w ramach programu NPRH MNiSW instytut rozpoczął realizację projektu „Obrazy Boga, człowieka i świata w literaturze polskiej XX wieku. Interdyscyplinarny projekt literaturoznawczy mający służyć humanistycznej refleksji, która dotyczy odniesień metafizycznych i poszukiwania transcendencji w literaturze".

W jego ramach w latach 2016-2017:

• Prowadzone były cykliczne seminaria poświęcone analizie zastosowania narzędzi filozofii religii do badań literaturoznawczych prowadzone przez prof. J. A. Kłoczowskiego OP, innych filozofów religii, a także samodzielnych pracowników naukowych z zakresu literaturoznawstwa.
• Została opracowana redakcyjnie pierwsza część książki: J.A. Kłoczowski, "Filozofia religii dla humanistów" (cz. 1), Kraków 2017
• Powstał portal naukowy "Obrazy Boga / Biblioteka Pana Cogito" ( bpc.org.pl ), na którym systematycznie publikowane są nagrania z wykładów i seminariów tego grantu.
• Zorganizowano konferencję metodologiczną w Zakopanem 29.09.2017 - 01.10.2017. W wyniku konferencji przygotowano do druku w roku 2018 książkę Widziałem Go. Literatura wobec doświadczenia religijnego.
• Wydane zostały 2 spośród wymienionych wyżej publikacji książkowych Instytutu (Jan A. Kłoczowski, Drogi i bezdroża; Michał Januszkiewicz, Rozumieć i być)
• Powstało kilkanaście artykułów.

Obecnie w Instytucie Tischnera trwają przygotowania do 20. Dni Tischnerowskich oraz II Międzynarodowego Kongresu Tischnerowskiego. Instytut jest głównym organizatorem obu wydarzeń, mających już w Krakowie swą długą tradycję.
 

Dokumentacja filmowa rozmów z towarzyszami filozoficznej drogi Tischnera

W roku 2017 przygotowano 8 scenariuszy rozmów z seniorami krakowskiego środowiska filozoficznego i osobami w różny sposób współpracującymi z ks. Józefem Tischnerem. Zarejestrowane zostały pierwsze dokumentacje filmowe: wywiady z ks. prof. Michałem Hellerem, prof. Władysławem Stróżewskim, prof. Pawłem Taranczewskim, prof. Karolem Tarnowskim (3 rozmowy) i dr Leopoldem Zgodą. Każda rejestracja trwała od 2-3 godzin. W oparciu o zarejestrowane materiały przygotowano krótkie filmy, które będą stopniowo udostępniane na stronie internetowej IMJT. W roku 2018 udało się zarejestrować filmowe wywiady z prof. Chantal Millon-Delsol, o. prof. Janem Andrzejem Kłoczowskim (2 rozmowy), prof. Alicją Michalik, prof. Jackiem Filkiem oraz red. Józefą Hennelową. Każda rejestracja trwała od 2-3 godzin. Przygotowano również kolejne scenariusze, w oparciu o które nagrania będą kontynuowane w kolejnych latach. 
 

Krąg Przyjaciół

• Michał Heller
• Helmut Juros 
• Ewa Kutryś
• Bp Tadeusz Pieronek
• Bp Grzegorz Ryś
• Władysław Stróżewski
• Marian Tischner
• Adam Węgrzecki
• Henryk Woźniakowski
• Krzysztof Michalski

Rada Programowa

• Jan Andrzej Kłoczowski OP (przewodniczący)
• Krystyna Ablewicz
• Aleksander Bobko
• Wojciech Bonowicz
• Marek Drwięga
• Jacek Filek
• Adam Hernas
• Steffen Huber
• Jarosław Jagiełło
• Maria Karolczak
• Anna Karoń-Ostrowska
• Krzysztof Mech
• Karol Tarnowski
• Łukasz Tischner
• Adam Workowski

Zarząd Instytutu

• Zbigniew Stawrowski (dyrektor)
• Elżbieta Hernas (wicedyrektor ds. organizacyjnych)
• Maria Karolczak (wicedyrektor ds. programowych)