Środki z 1% PIT planujemy przeznaczyć na utworzenie Funduszu Odbudowy Zagród Wiejskich II Rzeczypospolitej. Z Funduszu chcemy docelowo finansować odbudowę i utrzymanie Poniatówek – drewnianych osad z okresu międzywojnia. Są one świadectwem największej akcji gospodarczej zrealizowanej na wsi w latach 1935-1939. Równolegle chcemy prowadzić działalność edukacyjną – przybliżać społeczeństwu wiedzę o przedwojennych działaniach modernizacyjnych na wsi. Widzimy również potrzebę intensywnego dokumentowania – zbierania materiałów archiwalnych oraz gromadzenia wspomnień Świadków Historii. Materiały te po opracowaniu są sukcesywnie udostępniane w ramach Archiwum Mówionego. Tworzymy również materiały popularnonaukowe i publikujemy je w serwisach internetowych Fundacji Poniatówka Polska.
W dzielnicy zachodniej (przedwojenne pomorskie i poznańskie) w podanym wyżej okresie powstało ponad 3,5 tys. „ślicznych domków kolonistów” – tak nazywa Poniatówki Maria Dąbrowska w swoich Dziennikach. Dzięki temu zatrudnienie na roli uzyskało ponad 16 tys. osób – głównie przesiedleńcy z Małopolski, oraz służba folwarczna. W tym czasie było to jedno z działań minimalizujących ogromne bezrobocie. Celem akcji była też repolonizacja ziem byłego zaboru pruskiego.
Poniatówki – funkcjonalne kompleksy drewnianych osad powstałe w oparciu o rodzimy wzór architektury, to niespotykany dotąd w Polsce system budowania w oparciu o drewno – zdrowy
i bezpieczny materiał. Doskonale wpisały się też we wiejski krajobraz, czego niestety nie można powiedzieć o współczesnej wiejskiej architekturze.
Dzisiaj osady szybko znikają z krajobrazu polskiej wsi – są cięte na opał lub niszczeją bez należytej konserwacji. Nazywane są „dziedzictwem niedostrzegalnym”. Fundacja Poniatówka Polska podejmuje działania popularyzujące to „dziedzictwo”. Edukacja i upowszechnianie wartości Poniatówek jest konieczne dla ich ocalenia dla przyszłych pokoleń.
Wybrane projekty, dzięki którym chcemy zrealizować nasz główny cel statutowy, jakim jest osiągnięcie wysokiego poziomu wiedzy społecznej w zakresie dziedzictwa polskiej wsi, jakim są Poniatówki:
1. ekoZagroda - Poniatówka+
Budowa ekoZagrody to jeden z priorytetów Fundacji Poniatówka Polska. Współczesna Poniatówka może stanowić atrakcyjne miejsce dla aktywności życiowej i zawodowej, szczególnie młodych rodzin. Założeniem są dwa główne projekty – adaptacja istniejącej osady, oraz budowa nowej. W każdym przypadku proces inwestycyjny obejmie kolejno następujące po sobie etapy – koncepcja, projekt, realizacja.
Poniatówka to absolutnie w 100% polski pomysł. Powstała w oparciu o wzór architektoniczny, nawiązujący do przedrozbiorowych najlepszych tradycji polskiego budownictwa drewnianego. W ekoZagrodzie chcemy kontynuować tą polskość i podkreślać jej narodowy charakter. Użycie drewna zapewni zdrowie i bezpieczeństwo mieszkańców. Ten aspekt pozwoli też na prowadzenie działań edukacyjnych związanych z budownictwem drewnianym.
EkoZagroda to inaczej zagroda modelowa, która stanie się przykładem racjonalnego zagospodarowania cennego dziedzictwa wsi. Ma stać się inspiracją – punktem wyjścia do podjęcia decyzji o zamieszkaniu na wsi i związaniu planów życiowych i zawodowych właśnie z nową Poniatówką.
2. Archiwum Mówione
Tworzą je Świadkowie Historii – osoby które zamieszkiwały lub zamieszkują Poniatówki, mają dokumenty lub wiedzę dotyczącą osad. Archiwum Mówione ma formę nagrań audio lub wideo, które po redakcji są publikowane w serwisie YouTube.
Pierwsze pokolenie naocznych świadków bezpowrotnie odeszło. W kolejnych pokoleniach zaciera się pamięć, którą można zachować tylko w jeden sposób – tworzyć zapisy rozmów, archiwizować dokumenty, wyszukiwać wiedzę i popularyzować ją. Świadectwo mówione ma niebywałą wartość, doświadczenie Fundacji pokazuje, że każda osada ma swoją indywidualną historię.
Te historie mają szansę przetrwać w utrwaleniach w formie cyfrowych zapisów. Właśnie na taką formę postawiła Fundacja Poniatówka Polska, co pozwala na szybkie udostępnianie, upowszechnianie opracowanych wcześniej źródłowych materiałów dokumentalnych.
3. Szlak turystyczny Poniatówki
Oznakowany dedykowanym znakiem drogowym wraz z mapą internetową stanowi doskonały cel dla turystyki opartej o dziedzictwo. Na Szlak można się wybrać pieszo, rowerem, samochodem i nie tylko. Podróżując po Wsiach Poniatowskich, poznajemy niezwykłe historie niepozornie wyglądających obiektów i osób je zamieszkujących.
Szlak wymaga ciągłego rozwijania i animowania, ustawienie znaków nie wystarczy. Największym wyzwaniem przy wytyczaniu kolejnych miejsc oznakowania są wymagania formalne – dokumentacja projektowa wymagana dla znaków drogowych – projekty organizacji ruchu.
Działania związane z tyczeniem znaku to również konieczność współpracy z wieloma partnerami – są to organizacje turystyczne, samorządy, policja. Kapituły lokalnych organizacji turystycznych rekomendują lokalizacje znaków, co jest niezbędne w procesie projektowania i wytyczania, a długoterminowo w rozwijaniu Szlaku turystycznego Poniatówki.
4. Wystawa o historii Poniatówek
Historia osad "w pigułce" powstała w związku z realizacją jednego z projektów Fundacji. Obejmuje 40 autorskich plansz informacyjno-edukacyjnych o rozmiarze 50 x 70 cm. Zostały umieszczone na kartonowych boxach własnej produkcji.
Wystawa stanowi doskonałe tło dla różnych imprez i uroczystości. Przy wystawie proponujemy przeprowadzenie lekcji tematycznej o Poniatówkach wspartej dynamiczną prezentacją.
Pozyskiwanie kolejnych materiałów z archiwów państwowych i prywatnych pozwala na opracowywanie kolejnych wersji wystawy. Fundacja chce w ten sposób zapewnić aktualność przekazywanych treści.
5. @zpapieruitektury
To marka Fundacji Poniatówka Polska. Rękodzieło z papieru i tektury bazujące na dziedzictwie kulturowym. Tworzymy produkty: okolicznościowe, świąteczne, litery, napisy, indywidualne opakowania, scenografie, dekoracje czy wystroje wnętrz.
