Spis treści
Źródła przychodów w wypełnianiu deklaracji PIT
Aby poprawnie wypełnić zeznanie roczne PIT, trzeba ustalić, z jakiego źródła przychodów pochodzi dany dochód. Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wyróżnia kilka podstawowych kategorii (art. 10 ust. 1 ustawy o PIT).
1. Stosunek służbowy, stosunek pracy, emerytury i renty
- stosunek służbowy,
- stosunek pracy (w tym spółdzielczy stosunek pracy),
- praca nakładcza,
- członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną,
- emerytury i renty wypłacane z systemu ubezpieczeń społecznych lub innych systemów emerytalnych.
Dochody z tego źródła wykazuje się co do zasady w formularzach PIT-37 lub PIT-36, na podstawie informacji od płatnika (np. PIT-11, PIT-40A/11A).
2. Działalność wykonywana osobiście
Do tej grupy zaliczamy m.in.:
- działalność literacką, dziennikarską, naukową, artystyczną,
- umowy zlecenia i umowy o dzieło (w wielu przypadkach),
- pełnienie określonych funkcji (np. członka zarządu czy rady nadzorczej – jeśli ustawa tak stanowi).
Przychody z działalności wykonywanej osobiście płatnik (np. zleceniodawca) wykazuje zwykle w informacji PIT-11. Podatnik przenosi je następnie do zeznania rocznego.
3. Pozarolnicza działalność gospodarcza
Jest to działalność prowadzona we własnym imieniu, w sposób zorganizowany i ciągły, w celu osiągania dochodu (np. jednoosobowa działalność gospodarcza, niektóre spółki osobowe).
Przychody z działalności gospodarczej rozlicza się co do zasady w formularzach:
- PIT-36 – przy opodatkowaniu na zasadach ogólnych według skali,
- PIT-36L – przy podatku liniowym,
- PIT-28 – przy ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych (jeżeli wybrano tę formę opodatkowania).
4. Działy specjalne produkcji rolnej
Szczególną kategorią są przychody z tzw. działów specjalnych produkcji rolnej, np.:
- uprawy szklarniowe i tunelowe powyżej określonych powierzchni,
- hodowla zwierząt futerkowych,
- pieczarkarnie, pasieki o dużej skali produkcji.
W przeciwieństwie do zwykłej działalności rolniczej (która co do zasady nie podlega PIT), działy specjalne są objęte podatkiem dochodowym i rozlicza się je w ramach PIT.
5. Najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa i umowy podobne
Do tego źródła zaliczamy przede wszystkim:
- najem i dzierżawę lokali mieszkalnych lub użytkowych,
- podnajem i poddzierżawę,
- dzierżawę działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej,
- inne umowy o podobnym charakterze, z wyłączeniem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą (wtedy przychód zalicza się do źródła „działalność gospodarcza”).
Najem prywatny (poza działalnością gospodarczą) rozlicza się odrębnie od przychodów z firmy.
6. Kapitały pieniężne i prawa majątkowe
Do kapitałów pieniężnych należą m.in.:
- odsetki od lokat i rachunków bankowych,
- dywidendy oraz inne przychody z udziału w zyskach osób prawnych,
- odpłatne zbycie papierów wartościowych, udziałów, akcji,
- określone przychody z odpłatnego zbycia praw majątkowych (np. niektórych praw autorskich), jeśli nie są one rozliczane w ramach działalności gospodarczej.
Część przychodów z kapitałów pieniężnych jest opodatkowana zryczałtowanym podatkiem 19%, rozliczanym najczęściej w zeznaniu PIT-38 lub PIT-8C/PIT-11 (w zależności od rodzaju przychodu).
7. Odpłatne zbycie niektórych rzeczy i praw
Źródłem przychodów może być również odpłatne zbycie (sprzedaż), jeżeli:
- nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej oraz
- odbywa się przed upływem ustawowego okresu:
- w przypadku nieruchomości i niektórych praw majątkowych (np. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni, użytkowanie wieczyste) – przed upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie,
- w przypadku innych rzeczy (np. samochodu) – przed upływem 6 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie.
Po upływie tych okresów sprzedaż co do zasady nie stanowi źródła przychodu w podatku dochodowym od osób fizycznych (o ile nie dotyczy działalności gospodarczej i nie zachodzą szczególne sytuacje wskazane w ustawie).
8. Inne źródła przychodów
Do źródła „inne źródła” zalicza się wszystkie przychody, które:
- nie zostały przypisane do żadnego z wyżej wymienionych źródeł,
- nie korzystają ze zwolnienia od podatku.
Przykładowo mogą to być:
- część alimentów,
- stypendia niewolne od podatku,
- zasiłek dla bezrobotnych oraz inne świadczenia pieniężne,
- nieodpłatne świadczenia, nagrody, zapomogi,
- inne przychody trudne do zakwalifikowania gdzie indziej.
Do tej kategorii ustawodawca zalicza także dochody z nieujawnionych źródeł lub nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach – gdy organ podatkowy stwierdzi, że wydatki podatnika są wyższe niż legalnie uzyskane i wykazane dochody.
9. Dochody z nieujawnionych źródeł i 75% podatek sankcyjny
Jeżeli urząd skarbowy ustali, że część naszego majątku pochodzi z nieujawnionych źródeł, może wymierzyć podatek sankcyjny w wysokości 75% dochodu z tych źródeł oraz wszcząć postępowanie karno-skarbowe.
W praktyce oznacza to, że powinniśmy wykazywać w zeznaniu rocznym wszystkie dochody, które nie są objęte zwolnieniem z podatku – a w razie wątpliwości co do kwalifikacji danego przychodu do źródła, warto zasięgnąć porady doradcy podatkowego lub księgowego.
Źródła:
- Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 163 z późn. zm.).
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 111 z późn. zm.).
- Objaśnienia podatkowe i broszury informacyjne Ministerstwa Finansów dotyczące rozliczeń PIT.
