Spis treści
Źródła przychodów w wypełnianiu deklaracji PIT
Źródła przychodów wskazuje art. 10 ust. 1 ustawy o PIT. To klasyfikacja, która porządkuje Twoje przychody na potrzeby rozliczenia rocznego i wpływa na sposób wykazania przychodu w zeznaniu PIT.
Źródło przychodu to kategoria ustawowa (np. stosunek pracy, działalność gospodarcza, najem, kapitały pieniężne), do której przypisujesz konkretny przychód.
- Ustalaj źródło przychodu na podstawie treści umowy i faktycznego zdarzenia, a nie wyłącznie nazwy dokumentu.
- Porównuj przychód z katalogiem z art. 10 ust. 1 ustawy o PIT.
- Rozdzielaj przychody z różnych źródeł w zeznaniu rocznym.
Błędne przypisanie źródła przychodu powoduje błędne ujęcie przychodu w zeznaniu, a w konsekwencji błędny podatek do zapłaty lub zwrot.
Najważniejsze źródła przychodów – szybkie zestawienie
Najczęstsze źródła przychodów w PIT to: stosunek pracy i świadczenia z ZUS, działalność wykonywana osobiście, działalność gospodarcza, najem, kapitały pieniężne, odpłatne zbycie oraz inne źródła.
| Źródło przychodu (ustawa o PIT) | Przykłady przychodów | Najczęściej spotykane zeznanie roczne |
|---|---|---|
| Stosunek pracy, emerytura, renta (art. 10 ust. 1 pkt 1) | Wynagrodzenie z etatu, emerytura, renta | PIT-37 lub PIT-36 |
| Działalność wykonywana osobiście (art. 10 ust. 1 pkt 2) | Umowa zlecenia, umowa o dzieło, wynagrodzenia z funkcji | PIT-37 lub PIT-36 |
| Pozarolnicza działalność gospodarcza (art. 10 ust. 1 pkt 3) | Przychody z firmy (JDG), wybrane spółki osobowe | PIT-36, PIT-36L lub PIT-28 |
| Działy specjalne produkcji rolnej (art. 10 ust. 1 pkt 4) | Określone uprawy i hodowle w skali wskazanej w ustawie | PIT-36 lub PIT-36L |
| Najem prywatny (art. 10 ust. 1 pkt 6) | Najem mieszkania poza działalnością | PIT-28 |
| Kapitały pieniężne i prawa majątkowe (art. 10 ust. 1 pkt 7) | Dywidendy, odsetki, część praw majątkowych | Zależnie od rodzaju przychodu (często poza zeznaniem rocznym lub PIT-38) |
| Odpłatne zbycie (art. 10 ust. 1 pkt 8) | Sprzedaż nieruchomości lub rzeczy przed upływem terminów ustawowych | PIT-39 (nieruchomości) lub PIT-36 (wybrane przypadki) |
| Inne źródła (art. 10 ust. 1 pkt 9) | Świadczenia i wypłaty niepasujące do innych źródeł | PIT-36 lub PIT-37 |
Art. 10 ust. 1 ustawy o PIT zawiera ustawowy katalog źródeł przychodów. To punkt odniesienia do kwalifikacji przychodu w rozliczeniu rocznym.
1. Stosunek służbowy, stosunek pracy, emerytury i renty
Przychody z pracy i świadczeń emerytalno-rentowych należą do źródła z art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT. Zakres przychodów ze stosunku pracy doprecyzowuje art. 12 ust. 1 ustawy o PIT.
- Obejmuj wynagrodzenia ze stosunku pracy, w tym spółdzielczego stosunku pracy.
- Obejmuj przychody z pracy nakładczej.
- Obejmuj emerytury i renty.
Najczęstsze dokumenty: PIT-11, PIT-40A/11A (od płatnika).
2. Działalność wykonywana osobiście
Działalność wykonywana osobiście jest odrębnym źródłem przychodów z art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIT. Kategorie przychodów zaliczanych do tego źródła wymienia art. 13 ustawy o PIT.
- Obejmuj przychody z umów zlecenia i umów o dzieło, jeśli mieszczą się w katalogu art. 13 ustawy o PIT.
- Obejmuj przychody z określonych funkcji i czynności wskazanych w art. 13 ustawy o PIT.
- Obejmuj przychody z działalności twórczej i artystycznej, jeśli wynikają z tytułów kwalifikowanych do art. 13 ustawy o PIT.
Najczęstsze dokumenty: PIT-11 (od płatnika).
3. Pozarolnicza działalność gospodarcza
Pozarolnicza działalność gospodarcza jest źródłem przychodów z art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIT. Definicję działalności gospodarczej na potrzeby PIT zawiera art. 5a pkt 6 ustawy o PIT, a zasady ustalania przychodu z tego źródła opisuje art. 14 ustawy o PIT.
- Rozliczaj przychody z działalności prowadzonej we własnym imieniu, w sposób zorganizowany i ciągły.
- Ujmuj przychody należne jako przychód z działalności gospodarczej zgodnie z art. 14 ustawy o PIT.
- Ujmuj przychody z najmu składników majątku związanych z działalnością jako przychody z działalności gospodarczej (art. 14 ust. 2 pkt 11 ustawy o PIT).
Najczęstsze zeznania: PIT-36 (skala), PIT-36L (liniówka), PIT-28 (ryczałt).
4. Działy specjalne produkcji rolnej
Działy specjalne produkcji rolnej są odrębnym źródłem przychodów z art. 10 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT. Ustawa o PIT wyłącza z opodatkowania przychody z działalności rolniczej, z wyjątkiem działów specjalnych produkcji rolnej (art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT). Definicję działów specjalnych wskazuje art. 2 ust. 3 ustawy o PIT.
- Rozliczaj działy specjalne jako odrębne źródło przychodu w PIT.
- Sprawdzaj katalog działów specjalnych w art. 2 ust. 3 ustawy o PIT.
- Stosuj zasady rozliczenia właściwe dla działów specjalnych (w tym normy szacunkowe lub księgi – zależnie od sposobu ustalania dochodu).
5. Najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa i umowy podobne
Najem prywatny jest źródłem przychodów z art. 10 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT. Ten punkt obejmuje również dzierżawę oraz umowy o podobnym charakterze, z wyłączeniem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą (art. 10 ust. 1 pkt 6 ustawy o PIT).
- Ujmuj najem lokali mieszkalnych i użytkowych poza działalnością gospodarczą.
- Ujmuj podnajem i poddzierżawę, jeśli przychód nie dotyczy majątku firmowego.
- Rozliczaj najem składników majątku związanych z działalnością jako działalność gospodarcza (art. 14 ust. 2 pkt 11 ustawy o PIT).
Najem składników majątku firmowego jest przychodem z działalności gospodarczej (art. 14 ust. 2 pkt 11 ustawy o PIT), a nie z „najmu prywatnego”.
6. Kapitały pieniężne i prawa majątkowe
Kapitały pieniężne i prawa majątkowe są źródłem przychodów z art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT. Przychody z kapitałów pieniężnych opisuje art. 17 ustawy o PIT, a przychody z praw majątkowych – art. 18 ustawy o PIT.
| Kategoria | Przykłady | Najczęstszy sposób opodatkowania |
|---|---|---|
| Kapitały pieniężne (art. 17) | Odsetki, dywidendy, przychody z instrumentów finansowych wskazane w ustawie | 19% zryczałtowany podatek w przypadkach z art. 30a ustawy o PIT |
| Dochody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych i udziałów (art. 30b) | Sprzedaż akcji, udziałów, papierów wartościowych, instrumentów pochodnych | 19% podatek na zasadach art. 30b ustawy o PIT (zwykle zeznanie PIT-38) |
| Prawa majątkowe (art. 18) | Prawa autorskie i pokrewne, znaki towarowe, projekty wynalazcze i inne prawa wskazane w ustawie | Zależnie od przypadku: rozliczenie według zasad właściwych dla danego przychodu |
7. Odpłatne zbycie niektórych rzeczy i praw
Odpłatne zbycie jest źródłem przychodu, gdy sprzedaż nastąpi przed terminem ustawowym i nie jest wykonywana w ramach działalności gospodarczej. Zasady oraz terminy wynikają z art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT.
| Przedmiot sprzedaży | Kiedy powstaje źródło przychodu w PIT | Podstawa prawna |
|---|---|---|
| Nieruchomości i prawa do lokali (lit. a–c) | Gdy sprzedaż nastąpi przed upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie | art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. a–c ustawy o PIT |
| Inne rzeczy (lit. d) | Gdy sprzedaż nastąpi przed upływem 6 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie | art. 10 ust. 1 pkt 8 lit. d ustawy o PIT |
- Nie kwalifikuj jako źródła z art. 10 ust. 1 pkt 8 sprzedaży po upływie terminów ustawowych, jeśli sprzedaż nie jest wykonywana w ramach działalności gospodarczej.
- Nie łącz sprzedaży składników majątku firmowego z „odpłatnym zbyciem” z art. 10 ust. 1 pkt 8, jeśli przychód wynika z działalności gospodarczej.
- Nie przenoś automatycznie kwalifikacji ze sprzedaży nieruchomości na sprzedaż rzeczy ruchomych – terminy są różne.
8. Inne źródła przychodów
„Inne źródła” obejmują przychody, których nie da się przypisać do pozostałych źródeł z art. 10 ust. 1 ustawy o PIT. Przykładowy katalog przychodów z innych źródeł wskazuje art. 20 ustawy o PIT.
- Ujmuj świadczenia i wypłaty, które nie mieszczą się w źródłach nazwanych.
- Sprawdzaj przykładowy katalog w art. 20 ustawy o PIT.
- Rozdzielaj „inne źródła” od przychodów ze stosunku pracy, działalności osobistej, najmu i kapitałów.
9. Przychody bez pokrycia i 75% podatek
Zryczałtowany podatek od przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach wynosi 75% podstawy opodatkowania. Stawkę oraz zasady opodatkowania wskazuje art. 25e ustawy o PIT, a decyzję organu – art. 25f ustawy o PIT.
| Element | Co oznacza w praktyce | Podstawa prawna |
|---|---|---|
| Stawka podatku | 75% podstawy opodatkowania (podatek zryczałtowany) | art. 25e ust. 1 ustawy o PIT |
| Forma rozstrzygnięcia | Ustalenie podatku w drodze decyzji | art. 25f ustawy o PIT |
Rekomendacje PITax
Porządkuj przychody według źródeł z ustawy o PIT i przenoś je do właściwych formularzy w rocznym rozliczeniu.
Źródła:
- art. 10 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13, art. 14, art. 17, art. 18, art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 163 z późn. zm.),
- Broszura informacyjna Ministerstwa Finansów do zeznania PIT-38 za rok podatkowy 2025.
