Kiedy urząd skarbowy może ustanowić zastaw skarbowy?

Spis treści

1. Czym jest zastaw skarbowy?
2. Kiedy powstaje zastaw skarbowy?
3. Kiedy dochodzi do wygaśnięcia zastawu skarbowego?

Czym jest zastaw skarbowy?

Odpowiedź na tak postawione pytanie odnajdziemy w art. 41 Ordynacji podatkowej.

Przepis ten stanowi, że organom państwowym oraz samorządom z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych na skutek doręczenia decyzji podatkowej, a także z tytułu zaległości podatkowych oraz odsetek za zwłokę przysługuje zastaw skarbowy na wszystkich będących własnością podatnika oraz stanowiących własność podatnika i jego małżonka (współwłasność łączna małżeńska) rzeczach ruchomych, oraz zbywalnych prawach majątkowych. Zastaw skarbowy jest możliwy, jeżeli wartość poszczególnych rzeczy lub praw wynosi w dniu ustanowienia zastawu co najmniej 13900 zł.

W kontekście tak przedstawionej definicji warto zwrócić uwagę na kilka istotnych elementów.

Po pierwsze zastaw skarbowy przysługuje zarówno co do zobowiązań podatkowych (powstałych na skutek wydania i doręczenia decyzji podatkowej), jak i co do zaległości podatkowych.

Po drugie zastaw skarbowy dotyczy wyłącznie rzeczy ruchomych oraz praw majątkowych. Przedmiotem zastawu skarbowego nie mogą być przykładowo nieruchomości. Dodatkowo wprowadzono dolną granicę zastawu skarbowego w postaci minimalnej wartości rzeczy, na której można ustanowić zastaw. Limit ten wynosi 13900 zł.

Po trzecie przedmiotem zastawu skarbowego mogą być nie tylko rzeczy ruchome stanowiące własność podatnika, ale też i takie, które objęte są współwłasnością łączną wynikającą z ustroju wspólności małżeńskiej. Zastaw skarbowy nie może zatem obejmować rzeczy stanowiących majątek osobisty drugiego małżonka.

Zastaw skarbowy jest ustanawiany w celu zabezpieczenia zobowiązań podatkowych oraz zaległości podatkowych obciążających podatnika. Zastaw może dotyczyć rzeczy ruchomych i zbywalnych praw majątkowych.

Kiedy powstaje zastaw skarbowy?

Zastaw skarbowy powstaje z chwilą wpisu do rejestru zastawów skarbowych.

Podstawą wniosku o wpis do rejestru jest odpowiednia decyzja podatkowa. Przeważnie będzie to decyzja ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego, określająca wysokość zobowiązania podatkowego czy też decyzja o odpowiedzialności osób trzecich albo o odpowiedzialności spadkobierców.

Jak zatem widać podstawą wpisu jest wyłącznie decyzja organu podatkowego. Podstawą wpisu do rejestru zastawów skarbowych nie może być przykładowo postanowienie sądu stwierdzające nabycie spadku.

O dokonaniu wpisu do rejestru zastawów podatnik musi zostać powiadomiony.

Organ prowadzący rejestr zastawów dokonuje wpisu zastawu skarbowego na wniosek organu uprawnionego do występowania w imieniu Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Takim organem jest np. naczelnik urzędu skarbowego.

Warto także zastanowić się nad kwestią skuteczności zastawu skarbowego. Czy sprzedaż ruchomości innej osobie powoduje unicestwienie zastawu skarbowego?

Art. 46 Ordynacji podatkowej podaje wprost, że zastaw skarbowy jest skuteczny wobec każdorazowego właściciela przedmiotu zastawu i ma pierwszeństwo przed jego wierzycielami osobistymi.

To zatem powoduje, że zastaw skarbowy jest niezależny od tytułu własności. Nawet w przypadku sprzedaży przedmiot takiej transakcji nadal objęty jest zastawem skarbowym.

Zastaw skarbowy zachodzi z chwilą dokonania wpisu do rejestru zastawów skarbowych. Pamiętajmy, że zastaw skarbowy jest skuteczny wobec każdorazowego właściciela rzeczy objętej zastawem.

Kiedy dochodzi do wygaśnięcia zastawu skarbowego?

Ordynacja podatkowa przewiduje konkretne sytuacje, w których dochodzi do wygaśnięcia zastawu skarbowego. Otóż zastaw skarbowy wygasa:

1. z mocy prawa, gdy dochodzi do wygaśnięcia zobowiązania podatkowego albo
2. z dniem sprzedaży przedmiotu zastawu skarbowego w postępowaniu egzekucyjnym lub upadłościowym albo
3. z dniem wykreślenia wpisu z rejestru zastawów.

W rezultacie w sytuacji, gdy podatnik ureguluje zobowiązanie podatkowe albo też zobowiązanie to ulegnie przedawnieniu, dochodzi do wygaśnięcia zastawu skarbowego.

Podobny skutek wywołuje sprzedaż przedmiotu objętego zastawem skarbowym w toku postępowania egzekucyjnego.

Ostatnia przesłanka wygaśnięcia zastawu to jego wykreślenie z rejestru. Organ, na którego wniosek ustanowiono zastaw skarbowy, może wydać decyzję w sprawie wykreślenia zastawu skarbowego z rejestru zastawów, na wniosek:

1. osoby powołującej się na swoje prawo własności ruchomości lub zbywalne prawo majątkowe, jeżeli w dniu powstania zastawy skarbowego nie stanowiły one własności podatnika, lecz osoby wnioskującej;
2. samego podatnika, któremu w dniu powstania zastawu skarbowego nie przysługiwało prawo własności obciążonej zastawem skarbowym rzeczy lub prawa majątkowego.

Jak widać, podstawą wykreślenia jest kwestionowanie prawa własności przedmiotu objętego zastawem skarbowym. Chodzi o sytuację, gdy dana rzecz została wpisana do rejestru zastawów skarbowych, po czym okazało się, że podatnikowi nie przysługuje prawo własności do tej rzeczy.

Dodatkowo wykreślenie z rejestru zastawów skarbowych może mieć miejsce w przypadku utraty podstaw (zasadności) istnienia zastawu skarbowego, w szczególności znacznego obniżenia wartości zastawu bądź też ustanowienia innej formy zabezpieczenia.

Wygaśnięcie z rejestru zastawów skarbowych ma miejsce w sytuacji, gdy wygasa podstawa wpisu, gdy dokonano skutecznej egzekucji lub gdy złożono wniosek o wykreślenie.

Zastaw skarbowy ma na celu zabezpieczenie interesów fiskalnych państwa poprzez zapewnienie skuteczności egzekucji z majątku podatnika co do jego zobowiązań i zaległości podatkowych. Taki zastaw skarbowy powstaje z chwilą wpisu do rejestru zastawów.